جریمة قتل مسلمان و مجازات دنیوی و اخروی آن
الحمد لله والصلوة والسلام علی رسول الله و علی آله و صحابته و من والاه.
بدون هیچ گمانی انسان اشرف مخلوقات است. خداوند جل جلاله تاج کرامت را به این فرموده اش (وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً). (1/17/70).
«ما آدميزادگان را «با اعطاء عقل، اراده، اختيار، نيروي پندار و گفتار و نوشتار، قامت راست، وغيره» گرامي داشته ايم، و آنان را در خشكي و دريا «بر مركبهاي گوناگون» حمل كرده ايم، و از چيزهاي پاكيزه و خوشمزه روزيشان نموده ايم، و بر بسياري از آفريدگان خود كاملاً برتريشان داده ايم.»
مفتخرش فرموده و او را مسجود ملایکة خود گردانیده و آنچه در زمین و آسمان است همه را مسخر و در خدمت او قرار داده است.
ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری تا با استفاده از قوا و مواهب الهی وظیفه و مسؤولیت بس بزرگش را که عبادت و بنده گی برای الله جل جلاله و آبادانی زمین خدا است به پایة اکمال برساند.
مسلماً رسیدن به این هدف بزرگ زمانی میسر است که تمام عناصر رشد و نمو برایش آماده باشد و از تمام حدود خدادادی خود مستفید گردد که در اولویت میتوان حق حیات را قلمداد کرد.
بلی؛ حق حیات یک موهبت الهی و یکی از حقوق طبیعی و فطری هر انسان است و امانتی است که هرکس در نگهداری آن مکلف میباشد و چنانچه وظیفة ایمانی و شرعی هر مسلمان است که این امانت خدادادی را حفظ کند و چنانچه دیگران نیز از تجاوز به این حق و خاتمه دادن به آن جداً ممانعت شده اند و هرگاه انسانی به این موهبت الهی تعرض نماید «دست به خودکشی زند» و یا حیات انسانی را به مخاطره اندازد بزرگترین گناه و خطرناکترین جرم را مرتکب گردیده است.
دین مقدس اسلام که دین جامع و کامل و دین صلح و سلامتی است قتل و کشتار انسان را بدون حق شرعی از جملة گناهان هلاک کننده شمرده و مجازات بس شدید را در دنیا و آخرت به قاتل نفس انسانی در نظر گرفته است.
اسلام دین صلح و برادری؛ همه مسلمانان را برادر یکدیگر خوانده ( إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ. ) (1/49/10).
«فقط مؤمنان برادران همديگرند، پس ميان برادران خود صلح و صفا برقرار كنيد، و از خدا ترس و پروا داشته باشيد، تا به شما رحم شود. و در جهت تشیید و تحکیم این اخوت و برادری تمام جدیت را نموده و همه راه ها و اسبابی را که باعث خدشه دار شدن این رابطة ایمانی و انسانی میگردد بسته است؛ مثلاًٌ از غیبت، تفرقه اندازی، تهمت و افتراء، نمامی و سخن چینی و بقیه روش های گفتاری و کرداری که این رابطه و پیوند عمیق «اخوت و برادری» را زیر سوال میبرد کلاً ممنوع و حرام قرار داده است تا باشد مسلمانان منحیث عضو یک خانوادة توحیدی با هم به گونة زنده گی کنند که به غم یکدیگر مغموم و به شادی یکدیگر خشنود گردند و هرگاه اختلافی بین دو و یا چند عضو از اعضای این خانوادة خداپرست و هدفمند عرض وجود کند؛ دیگران را شرعاً مکلف به اصلاح آنان نموده است و در صورت عدم تسلیمی عدة به حق، همه را وظیفه داده تا از هر طریق ممکن طرف حق را حمایت کنند تا جانب دیگر به حکم خدا تن در دهد.
قرآن چه زیبا میفرماید:
( وَإِن طَایفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ). (1/49/9).
«هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به جنگ پرداختند، در ميان آنان صلح برقرار سازيد. اگر يكي از آنان در حق ديگري ستم كند و تعدي ورزد «و صلح را پذيرا نشود»، با آن دسته اي كه ستم مي كند و تعدي مي ورزد بجنگيد تا زماني كه به سوي اطاعت از فرمان خدا برمي گردد و حكم او را پذيرا مي شود. هرگاه بازگشت و فرمان خدا را پذيرا شد، در ميان ايشان دادگرانه صلح برقرار سازيد و «در اجراي مواد و انجام شرایط آن» عدالت بكار بريد، چرا كه خدا عادلان را دوست دارد».
اما با تأسف در شرایط حساس کنونی در اوضاع و حالاتی که تمام دشمنان اسلام علیه اسلام و مسلمین دست به دست هم داده اند و از هیچگونه توطئه و دسیسة علیه این امت دریغ نمیکنند؛ در شرایطی که ملت بیچارة ما از ناامنی، فقر و تنگدستی، مداخلات بیجای بیگانگان و… رنج میبرند، مشاهده میشود که در گوشه و کنار افغانستان روزانه افراد زیادی به گونه های مرموزی در داخل خانه های شان، پاچال دوکان های شان، در حین خرید و فروش اشیای مورد ضرورت و… مظلومانه کشته و شهید میشوند و یا توسط افراد استفاده جوی و بی رحمی که هدف بدست آوردن منافع مادی دارند مورد اختطاف قرار گرفته و احیاناً شهید میگردند و یا به هر بهانة دیگری.
بناءً خواستم در این مقاله کوچک در رابطه به جریمة قتل مسلمان و مجازات دنیوی و اخروی آن از دیدگاه قرآن و سنت مطالبی را تحریر کنم تا امید که دستورات خدا جل جلاله و پیامبر محبوبش صلی الله علیه وسلم چراغ راه ما شود تا بیخبران آگاه و آگاهان به خاطر خدا جل جلاله در جهت از بین بردن این پدیدة شوم از طریق آگاهی دهی، ارشاد و نصیحت دست به اقدام عملی و همگانی زده تا به توفیق پروردگار عوض قتل و کشتار همدیگر ما شاهد صلح و صفا، برادری و همدلی باشیم و لطف و مرحمت خدا جل جلاله را در هر دو دنیا نصیب شویم به عبارة دیگر هم در دنیا با عزت و با آبرو زنده گی کنیم و هم در آخرت به پیشگاه خدا صاحب مقام و مرتبه گردیم.
آیات قرآنی در رابطه به جریمة قتل مسلمان
- ( مَن قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعاً وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعاً).(1/5/32).
«هركس انساني را بدون ارتكاب قتل، يا فساد در زمين بكشد، چنان است كه گویي همه انسانها را كشته است، و هركس انساني را از مرگ رهایي بخشد، چنان است كه گویي همه مردم را زنده كرده است؛ «زيرا فرد نماينده جمع و عضوي از اعضا جامعه است»». -
(قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْیاً وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَكُم مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ). (1/6/151).
«بگو: بيایيد چيزهایي را برايتان بيان كنم كه پروردگارتان بر شما حرام نموده است. اين كه هيچ چيزي را شريك خدا نكنيد، و به پدر و مادر «بدي نكنيد و بلكه تا آنجا كه ممكن است بديشان» نيكي كنيد، و فرزندانتان را از ترس فقر و تنگدستي «كنوني يا آينده» مكشيد «چرا كه» ما به شما و ايشان روزي مي دهيم «و روزي رسان همگان مایيم؛ نه شما»، و به گناهان كبيره «از جمله زنا» نزديك نشويد، خواه «آنها در وقت انجام براي مردم» آشكار باشد و خواه پنهان، و كسي را بدون حق «قصاص و اجرا فرمان الهي» مكشيد كه خداوند آن را حرام كرده است. اينها اموري هستند كه خدا به گونه مؤكّد شما را بدانها توصيه مي كند تا آنها را بفهميد و خردمندانه عمل كنيد.
- (وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَاناً فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورا)ً. (1/17/33).
«و كسي را نكشيد كه خداوند كشتن او را – جز به حق – حرام كرده است. هر كس كه مظلومانه كشته شود، به صاحب خون او «كه نزديكترين خويشاوند بدو است، اين» قدرت را داده ايم «كه با مراجعه به قاضي، قصاص خود را درخواست و قاتل را به مجازات برساند» ولي نبايد او هم در كشتن اسراف كند «و به جاي يك نفر، دو نفر و بيشتر را بكشد، يا اين كه به عوض قاتل، ديگري را هلاك سازد». بي گمان صاحب خون ياري شونده «از سوي خدا» است «چرا كه حق قصاص را بدو داده است». -
(وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَاماً). (1/25/68).
«و كساني اند كه با الله، معبود ديگري را به فرياد نمي خوانند و پرستش نمي نمايند، و انساني را كه خداوند خونش را حرام كرده است، به قتل نمي رسانند مگر به حق، و زنا نمي كنند. چرا كه هر كس «يكي از» اين «كارهاي ناشايست شرك و قتل و زنا» را انجام دهد، كيفر آن را مي بيند.
آیات مبارکة فوق قتل یک انسان را چنان جریمة خطیر معرفی میدارد مثل اینکه به حیات تمام بشریت خاتمه داده باشد؛ همچنان از قتل و کشتن اولاد به خاطر خوف از گرسنگی نهی نموده و یکی از صفات عالیة «عبادالرحمن» را عدم تجاوز به حیات انسانها معرفی میکند.
مجازات دنیوی و اخروی قتل مسلمان
1. (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَى بِالأُنثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ).(1/2/178).
«اي كساني كه ايمان آورده ايد! درباره كشتگان، «قانون مساوات و دادگري» قصاص بر شما فرض شده است «و بايد در آن كسي را به گناه ديگري نگرفت، و بلكه» آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده، و زن در برابر زن است . پس اگر كسي «از جنايتش» از ناحيه برادر «ديني» خود، گذشتي شد «و يكي از صاحبان خون بها كشنده را بخشيد، و يا حكم قصاص تبديل به خون بها گرديد، از سوي عفو كننده» بايد نيك رفتاري شود و «سختگيري و بدرفتاري نشود، و از سوي قاتل نيز به ولي مقتول» پرداخت «ديه» با نيكي انجام گيرد «و در آن كم و كاست و سهل انگاري نباشد». اين «گذشت از قاتل و اكتفاء به ديه مناسب» تخفيف و رحمتي است از سوي پروردگارتان. پس اگر كسي بعد از آن «گذشت و خوشنودي از ديه» تجاوز كند «و از قاتل انتقام بگيرد» او را عذاب دردناكي خواهد بود.»
- (وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَاْ أُولِيْ الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ).(1/2/179).
«اي صاحبان خرد! براي شما در قصاص، حيات و زندگي است «بنابر مصلحت و حكمتي كه در آن، و دقایق و نكاتي كه در همه احكام است. اين است كه قانون قصاص را براي شما وضع كرديم تا از تجاوز و خونريزي بپرهيزيد.» باشد كه تقوا پيشه كنيد.» -
(وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُّتَعَمِّداً فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِيهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَاباً عَظِيماً). (1/4/93).
«و كسي كه مؤمني را از روي عمد بكشد «و از ايمان او باخبر بوده و تجاوزكارانه او را به قتل برساند و چنين قتلي را حلال بداند، كافر بشمار مي آيد و» كيفر او دوزخ است و جاودانه در آنجا مي ماند و خداوند بر او خشم مي گيرد و او را از رحمت خود محروم مي سازد و عذاب عظيمي براي وي تهيّه مي بيند.»
آیات مبارکة فوق مجازات دنیوی قتل عمد را قصاص و مجازات اخروی را عذاب دوزخ به گونة دوامدار، غضب و نفرین خدا و عذاب بزرگ معرفی میدارد.
توجه باید داشت زنی شترش را لعنت و نفرین کرد پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: (خُذُوا مَا عَلَيْهَا وَدَعُوهَا فَإِنَّهَا مَلْعُونَةٌ) (6/18/190). بار شتر را بگیرید و رهایش کنید؛ زیرا مورد نفرین و لعنت قرار گرفته است. پس وقتی که لعنت و نفرین انسانی چنین خطرناک باشد، نفرین و لعنت خدا همراه با غضب او چه اثرات ناگواری خواهد داشت! چنانچه جهنم به مدت طولانی و عذاب بزرگ نیز.
حرمت قتل مسلمان از دیدگاه احادیث نبوی
- (لَا يَحِلُّ دَمُ مُسْلِمٍ إِلَّا بِإِحْدَى ثَلَاثٍ: النَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالثَّيِّبُ الزَّانِي، وَالتَّارِكُ لِدِينِهِ الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ). (2/1/260).
«حلال نیست کشتن مسلمانی مگر به یکی از سه کار: در صورتی که در برابر دیگری قصاص شود، در حالتی که شخص محصن «مرد زن دیده یا زن شوهر دیده» مرتکب زنا شده باشد و در شرایطی که شخص از دین اسلامی اش و جماعت مسلمین فاصله گرفته یا مرتد شده باشد.» -
(لَوْ أَنَّ أَهْلَ السَّمَاءِ وَأَهْلَ الْأَرْضِ اشْتَرَكُوا فِي دَمِ مُؤْمِنٍ لَأَكَبَّهُمْ اللَّهُ فِي النَّارِ.) (4/4/17).
«اگر اهل آسمان و زمین در کشتن مؤمنی اشتراک کنند؛ خداوند جل جلاله همه را سرنگون در آتش دوزخ می اندازد.» -
(لَزَوَالُ الدُّنْيَا أَهْوَنُ عَلَى اللهِ مِنْ قَتلِ مُومِنٍ بِغَيْرِ حَقٍّ.) (7/2/874).
«هر آیینه از بین رفتن دنیا بر خدا آسانتر است از کشتن مومنی بدون حق.» -
(مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ عُذِّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.) (8/1/73).
«کسی که خود را به چیزی بکشد در روز قیامت به همان وسیله مورد عذاب خدا قرار میگیرد.» -
(الْعَمْدُ قَوَدٌ، وَالْخَطَأُ دِيَةٌ). (3/16/230).
«مجازات قتل عمد قصاص و قتل خطا دیت می باشد.»
هموطن عزیزم!
افغانستان سرزمین محبوب و دوست داشتنی ما مهد شیرمردان جهاد و آرامگاه بهترین شهدا و به خون خفته گان راه حق در طول تاریخ اسلامی اش امروز نسبت کم کاری، بی تفاوتی، اختلاف و کشمکش های ذات البینی ما حایز مقام اول فساد اداری در دنیا شده و در تولید مواد مخدر نیز بلندترین جایگاه را کسب کرده است و از جانبی دست این ملت انقلابی و بیگانه ستیز به پیش هرکس و ناکس ناخواسته به خاطر لقمة نانی دراز است در حالی که جهان امروز همه سیر تکاملی خویش را می پیمایند اما با دنیای تأسف ما روز به روز به طرف فقر و تنگدستی، اختلاف و کشمکش، جنگ و کشتار، جهل و بیسوادی و… به پیش میرویم.آیا هنوز زمان آن نرسیده که من و تو منحیث هموطن، همسنگر، همدرد و از همه مهمتر برادر، بندة خدا جل جلاله و امت پیامبر رحمت صلی الله علیه وسلم به خود آییم و به فکر عاقبت و آخرت خود شویم دست از اختلاف و برادرکشی برداریم تا دیگر در فساد اداری، مواد مخدر و خشونت مقام ممتاز را کسب نکنیم و یا شاهد توهین و طعنة دیگران نباشیم بلکه حایز جایزة ممتاز و درجة والای صلح و صفا، همدلی و همگرایی و خدمت به بشریت گردیم.
آیا زمان آن نرسیده که به گفتار و کرداری که باعث بیچاره گی ما و بدنامی وطن عزیز ما گشته خاتمه دهیم.
آیا هنوز زمان تدبر و تفکر برای مردم قهرمان و کفر ستیز افغانستان میسر نشده تا برای اصلاح دنیا و سعادت آخرت خویش فکر کنند تا هم دنیای خوب داشته باشند و هم آخرت خوب.
آیا زمان آن نرسیده که به فکر شگوفایی استعدادهای نهفته و رشد نیافتة نوجوانان و جوانان عزیز خود شویم تا به جای بیسوادی، بی علمی، خشونت گفتاری و رفتاری تربیت درست و علمی شوند و فردا افتخاری برای خانواده، میهن عزیز خود و جامعة انسانی باشند و این زمانی میسر است که همة ما به خدا رجوع کنیم قرآن خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم را راه و روش زنده گی خود قرار دهیم؛ در غیر آن امروز ما بدتر از دیروز و فردای ما بدتر از امروز خواهد بود.
در جهان گرم است بازار مکافات عمل دیده گر بینا بود هر روز روز محشر است
فهرست منابع و مآخذ
1. قرآن کریم.
- البانی، شیخ أبو الحسن محمد ناصرالدین. (1405). غایة المرام فی تخریج الاحادیث الحلال والحرام. الطبعة الثالثة، بیروت، المکتب الاسلامی.
- البانی، شیخ أبو الحسن محمد ناصرالدین. (ب.ت). صحیح و ضعیف الجامع الصغیر. اسکندریة، التحقیقات الحدیثیة نورالاسلام.
- ترمذي، محمد بن عيسى بن سَوْدة بن موسى بن الضحاك. (ب.ت). سنن الترمذي. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- خرم دل، مصطفی. (ب.ت). تفسير نور. تهران، نشر احسان.
- طبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب ابوالقاسم. (1404). المعجم الکبیر. الطبعة الثانیة، موصل، مکتبة العلوم والحکم.
- قزوینی، محمد بن یزید ابوعبدالله. (ب.ت). سنن ابن ماجه. بیروت، دارالفکر.
- قشیری، مسلم بن حجاج ابوالحسن. (ب.ت). الجامع الصحیح المسمی صحیح مسلم. بیروت، دارالجلیل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
با تشکر از هفته نامه معرفت – نشریه زون غرب جمعیت اصلاح
قاضی محمد صدیق حقیق استاد پوهنتون هرات
