د افغانستان د تاریخ نامتو پښتنې ښځې
دا یو کامل لست ندی، په سل هاوونامتو ښځی د افغانستان په تاریخ که ثبت شوی دی او په زرهاوو تنه نوری ښځی نوم ورکی ( ګمنامی) پاتی شوی دی… دا یوه نمونه ده چی د اصیلو پښتنو عالی کلتور ښکارندویی کوی چی په نورو قومونو کی یی ساری نه لیدل کیږی.
۱ – سلطان راضیه: پورته یی معرفت شوی دی
۲ – زرغونه کاکړ: په ۷۸۴ه ق کال کی زیږیدلی ده، یوه عالم او عارفه شخصیت او یوع شاعره وه، او یوه ترټولو غټ خطاطه هم وه.
۳ – بی بی الایی: په ملی مبارزو کی یی ونډه درلوده، یوه ډیره زړوره، شجاع، او با همته اد علم او پوهی خاونده وه.
۴ – حلیمه خټک: د زیږدیدو نیټه یی ۱۰۶۵ ه.ق تخمین شوی ده، خپل د دوری د نامتو شاعرانو څخه وه چی خواږه او ساده شعرونه یی ویله.
۵ – میرمن زینب: د شاه محمود هوتک او اصفهان فاتح خور وه، په حکومت داری او دینی علومو کی دیر مهارتونه درلودله او یوه ښه شاعره او ادیبه هم وه.
۶ – عایشه درانی: د علیخان بارکزایی لور، یوه ښځینه شاعره وه خپل دیوان یی به ۱۲۳۲ ه.ق کال تکمیل کړ، چی مختلف او مهم محتویات لری. هغی په ۲۰ کلنی څخه د عمر تر آخره پوری خپل ادبی ذوق یی په ښه توګه خوندی کړه.
۷ – آمنه فدوی: په ۱۲۷۶ ه. ق په کابل کی زیږیدلی ده، یوه شاعره او عالمه وه او ډیر کامیابه او پیاوړی لیکونکی وه. د دی اشعار ډیر آرمش بخشه او د محتواو څخه ډکه ده.
۸ – میرمن عایشه: د سردار میر افضل خان لور
۹ – میرمن کرم:
۱۰ – ګل ناره انا: په یوه نیمه کوچی کورنی کی نړی ته سترګی غوړولی ده. مور یی د چکری او خورد کابل د سیمی د پښتنو د قبیلی څخه وه او پلار یی سلیمان نومیدل. د کوچنیوالی څخه یی ساده کالی اغوستل، ناترسه او زړور وه.
۱۱ – میرمن سپینه( سپین ادی): میرمن سپینه د نور محمد خان الکوزی د وزیر یار محمد خان هم عصر وو. کله چی ایرانیان پر هرات باندی یرغل کوی،او هرات یی تر محاصری لاندی راوستل، دا نامتو ښځه د جګړی، او افغانانو هلی ځلی یی د هیواد په دفاع کی په خپلو شعرونو که انځور کړی ده،
۱۲ – معصومه ترور:
۱۳ – مادر مدد خان: د امیر دوست محمد خان دریم خور، او د سردار پاینده خان بارکزی لور.
۱۴ – بی بی شمسو: د دغی نیک سیرته او صاحبدلی ښځی پلار شیخ حسن نومیدل. شیخ حسن د بایزید روښان انصاری ( اورمړ) چی په پیر روښان مشهوره وه. د دی پرتمنی کارنامی په سیاسی، اجتماعی، او کلتوری او عرفانی برخو کی یوه بیساری مقام یی د افغانستان په تاریخ کی ور بخښلی دی.
۱۵ – میرمن حره جلالی: یوه منوره، فاضله، او علم دوسته ښځه د غوریانو په دوره کی وه،د سلطان بهاولدی سام مور، او د غیاث الدین محمد سام او سلطان معز الدین خور، منهاج السراج وایی چی میرمن حره سلطانی د دواړو وروڼو څخه ښه وه.
۱۶ – میرمن نیکبخته: شیخ الله داد مموز لور، په اشنغر کی ژوند کاوه، په ۹۵۱ کال کی د شیخ قدس الله سره واده وکړه. نیکبخته یوه عارفه، او پوهه ښځه وه، دینی علوم یی زده کړی وه او په شاعری کی هم ډیر استعداد درلوده.
۱۷ – لطیفه کبیر سراج: دافغانستان د تاریخ لمړنی نطاقه
۱۸ – میرمن رابیا
۱۹ – قدسیه بیګم
۲۰ – شاجهان بیګم
۲۱ – سلطان جهان بیګم
۲۲ – د سلطان جهان بګم لور« عابده بیګم» د هندوستان لمړنی مسلمان پیلوته ده.
