فرایض و واجبات نماز
نماز
نماز رکن دوم در عبادات در اسلام است، ترک آن در هيچ صورت جواز ندارد، مگر اينکه زن در حالت حيض يا نفاس باشد. انسان مسلمان وقتيکه بالغ ميشود برايش نماز فرض است. پيامبر (صلی الله علیه وسلم) فرموده اند: فرزندان خود را وقتی به سن هشت سالگی رسيدند به نماز امر کنيد و اگر به سن دهسالگی رسيدند آنها را تنبيه کنيد و مجبور بسازيد که نماز را ادا کنند.
قسميکه در اول گفتيم، هر عمل در اسلام از خود اصول و مقررات دارد که در شريعت آنرا فرضها، واجبات، سنتها و مستحبات ميگويند. همچنان هر عمل از خود باطل کننده، شکننده، مکروه کننده و يا مفسد دارد. نماز نيز دارای همهء اينها است.
نکتهء را که قابل ذکر ميدانم اينست که، بعضی ها ميپرسند: يک نمازی که خود سنت يا نفل است چگونه ارکان آن فرض يا واجب است؟ جواب اين سئوال اين است که: يک عمل تا وقتی سنت يا نفل است که به آن نيت و شروع نکرده باشی، وقتيکه نيت ادای يک کار خير را کردی ويا آنرا برخود نذر نمودی ادای آن برايت لازمی ميگردد، مثلاً، وقتی در نماز نفل يا سنت ايستاده شدی و الله اکبر گفته آنرا نيت کردی اتمام آن برايت فرض ميگردد، و اگر در اثنای نماز آنرا قطع کری يا ترک نمودی همان نمازی که نيت ادای آنرا کرده ای بر تو لازم است، پس اينجا است که قاعدهء ـ لَزِمَ النّفلُ بالّشروعِ ـ مطرح ميشود. يعنی عمل نافله با شروع کردن آن لازمی ميگردد. پس اين بيان که ما اينجا ميکنيم همهء نمازهای فرض، سنت و نفل را شامل ميشود.
فرضهای نماز
در هر نماز دوازده فرض اتفاقی ميان همهء مذاهب اسلامی وجود دارد، که شش از ين فرضها در خارج نماز يعنی قبل از شر وع آنست وشش ديگر در داخل نماز است که بعد از شروع کردن در نماز ميباشد، با ترک کردن يکی ازين فرضها نماز انسان درست نيست وبايد دوباره ادا شود.
شش فرض خارج نماز:
اول ـ نيت کردن نماز، يعنی قصد کنی که چه نمازی را ميخوانی؟ فرض، سنت، نفل يا نذر. وهمچنان بايد قصد کنی که از فرضها نماز کدام وقت را ميخواهی بخوانی؟ نماز بامداد، پيشين، عصر، شام، خفتن ويا قضای فرض ترک شده را.
دوم ـ وضو گرفتن و خود را پاک کردن.
سوم ـ پوشانيد عورت، يعنی بدن مرد حد اقل از ناف تا زير زانو پوشيده باشد، البته اين قدر ستر در حالت ضرورت است که در نهايت ديگر لباس نداشته باشی. و از زن بجز از روی و دو کف دست بايد همهء بدنش پوشيده باشد.
چهارم ـ جای پاک، يعنی در آن جای يا فرش آثاری از نجاست نباشد، همچنان جايی رفع نجاست نباشد، مثل حمام، تشناب و غيره.
پنجم ـ رو بسوی قبله يعنی طرف کعبهء شريفه در عربستان سعودی واقع است نمودن. در صورتيکه در جای بيگانه بودی و نتوانستی قبله را تعين کنی ميتوانی به هر سوي که ذهنت قناعت کرد که آنسو قبله است نماز بگذاری، در صورتيکه بعداً ثابت شد که آنطرف قبله نبوده است دوباره قضای آن نماز بر تو لازم نيست.
ششم ـ تکبير اول يا تکبير تحريمه که الله اکبر ميگوی و در نماز شروع ميکنی.
شش فرض داخل نماز:
اول ـ قيام، يعنی ايستاده شدن. در صوريتکه انسان قادر به ايستاده شدن نباشد ميتواند نماز را نشسته و يا بهر طوريکه ميتواند بخواند، مثلاً تکيه داده، نشسته در چوکی و…
دوم ـ قرائت، يعنی خواندن قرآن کريم. در مذاهب ديگر غير از مذهب حنفی خواندن الحمد شريف فرض است، ولی در مذهب حنفی خواندن هر جای قرآن که باشد فرض است ولی خواندن الحمد شريف واجب است.
سوم ـ رکوع کردن، يعنی بعد از خواندن قرائت اول بايد مقدار گفتن سه بار( سبحان ربی العظيم ) دستها را بزانو بگذاری و نيم قد رکوع کنی.
چهارم ـ سجده کردن در نماز، سجدهء اول در نماز فرض است و سجدهء دوم واجب است و بايد مقدار سه بار گفتن ( سبحان ربّی الأعلی) باشد.
پنجم ـ قعدهء اخير، يعنی در اخرين رکعت نماز نشستن و خواندن التّحيات و درودها و دعا ها. قابل ياد آوری است که خواندن التّحيات واجب است و خواندن درودها و دعا ها سنت است.
ششم ـ فارغ شدن از نماز به اختيار خود، يعنی( السّلام عليکم و رحمة الله و برکاته) گفته نماز را تمام کنی، مثلاً ؛ اگر کسی ترا بزور از نماز قبل ازين که سلام گردانی خارج کرد نمازت باطل ميشود، يا در ختم نماز قبل از سلام بيهوش شدی و…
واجبات نماز
واجبات نماز هفت است، وبا ترک يکی ازين واجبات بايد سجدهء سهو کرده شود:
اول ـ خواندن فاتحه، يعنی الحمد لله ربّ العالمين الی اخره….
دوم ـ اضافه کردن يک سوره، يک آية دراز ويا سه آية کوتاه از قرآنکريم بر فاتحه، البته اين در رکعتهای است که ضم سوره در آنها واجب است، مثل دورکعت اول درنماز فرضهای چهار رکعتی و در همهء سنتها و نفلها بايد ضم سوره کرده شود.
سوم ـ متصل خواند سوره يا سه آية بعد از فاتحه.
چهارم ـ در نمازهای جهری به آواز بلند خواندن و در نمازهای خفيه با صدای بسيار پست خواندن، يعنی بر امام واجب است که در نمازهای شام، خفتن، تراويح و صبح به صدای بلند قرآئت کند، در صورتيکه انسان تنها باشد درين نماز ها ميتواند پست بخواند ويا بلند قرآئت کند.
پنجم ـ خواندن التّحيات لله والصّلوات والطّيبات الی آخره … است.
ششم ـ خواندن دعای قنوت در نماز وتر است.
هفتم ـ تکبيرات در دو نماز عيد است، يعنی چهار بار الله اکبر گفتن در رکعت اول پيش از قرآئت و چهار بار بعد از قرآئت و پيش از رکوع در رکعت دوم.
