نقش محیط سالم درتربیت فرزندان
ازآنجاییکه آرزوی نهایی پدران ومادران متعهدودلسوزاینست تافرزندان شان درعرصه های مختلف زندگانی اُلگوبوده وموردستایش مردم باشند تاباشنیدن توصیف فرزندان ازسوی دیگران احساس خوشی وخوشبختی نمایند.
این مأمول زمانی جامۀعمل می پوشدکه آنان خودرازحمت داده احساس مسؤلیت نمایندودرتربیت اسلامی آنان طبق رهنمودهای دینی بکوشندتادرآینده فرزندان مایۀسعادت وسرفرازی شان گردند.
درین مختصرتلاش مااینست تااهمیت محیط زیست،دوستان وهمنشینان رادردگرگونی کودک ورشدفکری وی به بررسی بگیریم:
همانگونه که بشرمیکوشدتاجایی رابرای زندگی روزمرۀ خویش برگزیندکه ازلحاظ موقعیت وآب وهوا،مکان مناسب باشد،برپدر ومربی بااحساس لازم است تاعلاوه برمواردمذکورهنگام انتخاب جای سکونت،آیندۀفرزندانش رادرنظرداشته وبرمبنای آن جایی رابرای اقامت برگزیندکه دارای همسایه های خوب،مسجدومکتب باشدتافرزندش هم ازلحاظ جسمی خوب رشدنمایدوهم ازلحاظ تربیتی باتأثیرپذیری ازمحیط خوب وموردپسند،خوب رشدنموده وصالح بارآید.
این موضوع در لابلای احادیث نبو ی وروش گذشتکان صا لح مان متبلوربوده است چنانچه رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده اند:”مردی ازگذشتگان نودونه نفرراکشته بود،به خدمت عابدی رسیدکه درآن هنگام عالم ترین فردبودازاوپرسیدآیامیتوانم توبه کنم؟
عابدگفت: خیر.
آن مرد،شخص عابدراهم کشت وتعدادمقتولین به صدنفررسیدسپس دربارۀعالم ترین فردتحقیق کرداوراراهنمایی کردند،به نزداوآمدوگفت:من صدنفرراکشته ام آیامیتوانم توبه کنم؟
عالم گفت:آری،به سرزمینی بروکه چنین وچنان است،درآنجامردمانی هستندکه خدای تعالی راعبادت میکنند،باآنان خداراعبادت کن وبه سرزمین خودت بازنگردکه سرزمین بدی است.
آن مردبه راه افتادتابه سرزمین موردنظربرسد،درنیمۀراه وفات کرد.ملایکۀ رحمت وعذاب درمورداواختلاف پیداکردند،ملایک رحمت میگفتند:اوتوبه کرده وبه خدای تعالی روی کرده بود،ملایک عذاب میگفتند:اودرعمرش کارخیری انجام نداده بود،یکی ازملایک به صورت آدمی ظاهرشدوبین دوگروه قضاوت کرده وگفت:فاصلۀبین دوشهری راکه میخواست طی کند،اندازه بگیریدبه هرکدام که نزدیک تربود،مبنای قضاوت خواهدبود.فاصله رااندازه گرفتند،گفتند:به شهری نزدیک است که میخواست برود،پس ملایک رحمت اوراگرفتند.(بخاری ومسلم)
درروایت دیگری آمده است که خداوندبه یک گروه گفت:دورشویدوبه گروه دیگر گفت: نزدیک گردیدوفرمود:راه رااندازه بگیریدکه آن مردبه اندازۀیک وجب به شهری که میخواست برودنزدیک تراست،پس بخشیده شد.
ازین حدیث شریف برمی آید:محیطی که افراد نیک وصالح درآن زندگی دارندبالای سایرافرادتأثیرواردنموده وسبب نجات شان ازعذاب الهی میگرددبرعکس هرگاه محیط زیست انسان،مملوازافرادبدکاروناصالح باشدرفت وآمدبا آنان وزندگی باآنان سبب گمراه شدن وی میگردد.
همین موضوع گذشتگان مؤمن ماراواداشته تابرای کودکان خویش محیط مناسب برای زندگی ودرس راقبل ازهرچیزدرنظربگیرند.
یکی ازسفارشات ابوعلی سیناراجع به تربیت فرزنداینست که کودک درمحل آموزش همراه کودکانی باشدکه اخلاق خوب وعادت پسندیده دارندزیراکودک ازدوستان هم سن وسالش تأثیر می پذیردوبهتریادمیگیردونسبت به آنان مأنوس ترمیباشد.
روی این علت است که بزرگان خانواده هامسؤلیت دارندتادوستان خوب وهمنشینان نیکی رابرای فرزندان شان درنظربگیرندتاهم درپیشبرددرس باآنان یکجادرس بخوانند وهم دربازی وسرگرمی .
پدران بزرگواربایست جگرگوشه هایشانراازرفاقت بادوستان تنبل،بازیگوش وولگردمنع نمایندزیراهمراهی با آنان سبب میشودتااینهاهمانندآنهاتنبل،بازیگوش وولگردبارآیند.
این نکته منحصربه زندگی دنیوی نیست بلکه درروزآخرت نیزمعیارهای دوستی ظاهرمیشودطوریکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند:(المرءمع من أحب).
(انسان”درروزقیامت “باکسی میباشدکه ویرادوست داشته است).
درجای دیگری فرموده است:( المرءعلى دين خليله فلينظر أحدكم من يخالل ) . أبو داود
“آدمی تابع دین دوست نزدیک خوداست پس هرکدام ازشما دقت کندکه باچه کسی صمیمی است”.
ازین گفتۀ مبارک میتوان استنباط کردکه دوست ازدوست نزدیک خودتأثیرمی پذیرد،تقوی وصلاحیت اخلاقی راازاوکسب میکندکه همۀآن درمحیط زندگی تحقق می یابدچه این محیط مدرسه باشدیاجای سکونت.
راغب اصفهانی میگوید:منصور”دومین خلیفۀ عباسی”نمایندۀ بسوی بنی امیه که درزندان بودندفرستادتاازآنان بپرسد:بیشترین ناراحتی شمادرحال حاضردرزندان چیست؟ گفتند:عدم شرایط مناسب برای تربیت فرزندان.
بعضی هافکرمیکنندکه وظیفۀپدران درین خلاصه میشودکه برای فرزندانش غذای خوب ولباس مناسب تهیه نمود،وجسم ویراپرورش دهددرحالیکه این یک بخش مسؤلیت وی است تابرای فرزندانش غذاءولباس حلال تهیه نمایدامامسؤلیت اساسی وی که هم دردنیاموردبازپرس قرارمیگیردوهم درآخرت،تربیت سالم اسلامی فرزندان میباشد.
ازینروپدران ومربیان مسؤل اندتاازرفتار،نشست وبرخاست و دوستان زیردستان خویش آگاه بوده هرگاه ازآنان اشتباهی سرمیزند،باشیوۀحکیمانه آنان رامتوجه اشتباه شان نموده وراه خوب رابرایشان رهنمایی نمایندودراولین اشتباه آنان راسرزنش نکندچنانچه پیامبراسلام علیه السلام عادتش چنین بود.
درین ارتباط برخوردامام حسن وامام حسین “رضی الله عنهما”درقبال شخصی که وضوءرابشکل بهتربجانیاورده بود،صدق میکند،آنان وقتیکه آن مردراکه مسن ترازآنا ن بود،دیدندبه وی پیشنهادنمودندکه مایان هریک ادعاءداریم که وضوی درست میگیریم وجانب مقابل خودرامتهم به نادرستی وضوءمینماییم،شمالطف نماییدکه کدام مان وضوی درست میگیریم چون ایشان وضوءراتکمیل نمودند،شخص مذکوربه اشتباه خودپی بردوگفت:وضوی هردوی شمادرست است بلکه دروضوی من خلل است ازینروازآنان روش وضوی بهتررایادگرفت.
کوتاه سخن اینکه مربیان مسؤلیت دارندتامحیط الگو،دوستان وهمنشینان مؤمن صادق رابرای فرزندان خویش جستجونمایند،منظورازهمنشین مؤمن اینست که باتقوی،تحصیل کرده،باهوش وممتازباشد،بلکه ضروریست همراه بااین دارای صفات پسندیدۀانسانی بوده ازاندیشۀپخته وبینش فراگیردرزمینۀمسائل اجتماعی وعقیدتی ازدیدگاه اسلام باشد.
زیراازقدیم گفته اندکه:دوست صمیمی،دوست رابه دنبال خودمیکشد.
لقمان حکیم به فرزندش گفت:ای فرزندم! پس ازترسٍٍٍٍٍٍ الله متعال درانتخاب دوست صالح بکوش.
ابوالأسوددؤلی گفته است:خداوندهیچ چیزی رابدترازرفیق ناصالح نیافریده است.
حضرت علی”رضی الله عنه”فرموده:شمارادرانتخاب بردران توصیه مینمایم،زیراآنهاتوشۀ دنیاوآخرت اندآیاسخن دوزخیان رانشنیده ای که میگویند:”فمالنامن شافعین ولاصدیق حمیم”.
نیست ماراشفاعت کننده ونه دوست صمیمی،{تا ماراازین عذاب نجات دهد}.
زمانیکه پدران گرامی بااین احساس شرایط رابرای اطفال شان مساعدساختندودرکودکی ونوجوانی مراقب آنهابودند،مطمئن باشندکه فرزندان شان نه شکاردعوتگران منحرف ظاهرفریب میشوندونه بارفقای وقت کُش وفرومایه وقت گرانبهای خودراضایع می سازندبلکه بافکرعالی وباجمع اندیشمندان بااحساس،درپی ایجادفضایی خواهندبودکه هم رضایت پدررابدست آرندوهم سعادت دنیاوآخرت را.
وماذالک علی الله بعزیز
عبدالرحمن”حکیمزاد”
