هدف از خلقت انسان در روی زمین چیست؟
یکی از موضوعات مهم امروزه (هدف از خلقت انسان) است. این سوال کلیدی میتواند در شناخت خودش، محیط اش و نوع ارتباط میان خالق اش مستقیما تأثیر گذار باشد. اگر انسان به این نفهمد که الله جل جلاله چرا آنرا خلق کرده است و در کل هستی خالق او چی نقش بازی می کند باعث سر درگمی این انسان میشود و سوالاتی زیادی در ذهن اش خطور می کند که نتیجه یی جز گمراهی ندارد.
برای چنین انسان زندگی روزمره، قیامت، دوزخ و جنت هیچ معنی ندارد و همیشه از خود میپرسد که من چرا بخاطر چی اینجا استم؟ چرا می میرم و چرا دوباره زنده میشوم؟ هدف از این کار الله جل جلاله چی بوده است؟
شاید علمای زیادی هم از غرب و از شرق این سوال فلسفی را جواب داده باشد اما بسیار خوب است که ما این سوال را با ترجمه چند آیت کلام الله (قرآن کریم) جواب بدهیم و بفهمیم که خود الله جل جلاله درباره خلقت انسان چی میگوید و هدف اش از خلقت چی بوده است. این سوال را در سه بخش مهم تقسیم میکنیم و بعدأ جواب خواهم داد:
• هدف الله جل جلاله از این خلقت برای خودش چیست؟
• هدف خلقت انسان و مأموريت انسان در عالم چیست؟
• این خلقت خالق چی فایده یی به خود انسان دارد؟ و هدف انسان از زندگی در روی زمین برای خود انسان
چیست؟
• هدف الله جل جلاله برای خودش:
خلقت انسان منفعتی برای الله جل جلاله ندارد اما فقط سرچشمه گرفته از صفات کمال الله جل جلاله است، الله جل جلاله یگانه وجود کامل و بی نقص است و باید تمام کمالات را در ذات خود داشته باشد. از جمله صفات کمال الله جل جلاله “مبدع” بودن آن است یعنی اینکه الله جل جلاله مبدع است پس باید ابداعی داشته باشد، این صفت از جمله صفات است که تا کسی اختراعی یا هم ابداعی نداشته باشد آنرا مخترع یا هم مبدع گفته نمی توانیم. الله جل جلاله صفت کمال ابداع را دارد چنانچه او ذات بدیع السموات والارض است، اینست دلیل ابداع آسمانها و زمین. ابداع الله جل جلاله بزرگترین ابداعات است و هیچ چیز مانند آن نخواهد شد. تنها صفت مبدع شدن الله جل جلاله نیست که باعث آغاز خلقت الله جل جلاله شده باشد همچنان صفات دیگری الله جل جلاله نیز است که باعث ابداع شده است مانند: خالق بودن، حمید بودن، فعال بودن و…
حالیکه الله جل جلاله آسمانها را ابداع کرد صفت دیگر الله جل جلاله “رحمت” باعث خواهد شد که انواع نعمت ها را به موجودات آن ارائه کند. از جمله رحمت های الله جل جلاله، تجلی جمال صفات و ذات خود اوست برای مخلوقاتش. وقتیکه الله جل جلاله نعمت های خود را برای مخلوقاتش ارائه کند و مخلوقاتش که آنرا میبیند از دیدن آن لذت میبرد و باعث میشود که به پرستش الله جل جلاله روی آورد.
• هدف خلقت انسان و مأموریت انسان در عالم:
تا اینجا به این فهمیدیم که الله جل جلاله چقدر صفات ذاتی زیاد دارد همانطور مخلوقات وسیعی دارد. که هر کدام اش به یک نوعی به دیګران خدماتی ارائه می کنند بطور مثال: آفتاب یکی از مخلوقات الله جل جلاله است او خودش در حال پرستش الله جل جلاله است در پهلوی این بدون آفتاب زندګی بسیاری از موجودات امکان پذیر نخواهد بود، آفتاب هم خودش از پرستش کننده ګان الله جل جلاله است هم خدمات بی نظیری به دیګر موجودات الله جل جلاله انجام میدهد، نور او باعث روشن شدن عالم میشود و باعث ادامه حیات در زمین می ګردد. همینطور دیګر مخلوقات الله جل جلاله که برای ومأموریت خاص آفریده شده است اګر بګویم هیچ بدون دلیل آفریده نشده است بر حقیقت بزرګ دلالت می کند. اګر ما از خود آفتاب بپرسیم که دلیل خلقت تو برای خودت چی بوده میتواند؟ او این جواب را نخواهد داد. او نخواهد ګفت که من برای حیات مردم خلق شده ام و بدون من مردم زندګی کرده نمی تواند…
هر خلق شده الله جل جلاله از خود مسیر دارد که پیش از خلقت آن برایش مشخص است آفتاب هم مانند دیګر مخلوقات از خود شخصیت دارد به این فکر نمی کند که من برای مردم چی نفع میرسانم، او به وظیفه یی که الله جل جلاله برایش مشخص ساخته است پی میبرد و در زمان مناسب مورد تقدیر خواهد ګرفت. او هم مانند دیګر مخلوقات اجل تعیین شده دارد.
الله جل جلاله در کلام الله اش میفرماید:
اللَّهُ الَّذِى رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيرِْ عَمَدٍ تَرَوْنهََا ثمَُّ اسْتَوَى عَلىَ الْعَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كلٌُّ يجَْرِى لِأَجَلٍ مُّسَمًّى يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الاَْيَاتِ لَعَلَّكُم بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ (رعد-2)
هدف از این آیت کلام الله اینست که خورشید و ماه برای انسان مسخر شده است اما هر کدام شان مسیر و منزل مشخص دارد که به طرف آن در حرکت استند.
أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا في أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ كَثيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ (روم-8)
در این آیه در نکات که در آیه قبلی ذکر شده بود تأکید می کند و علاوه بر اینکه آنها در مسیر مشخص در حرکت استند، این حرکت شان به حق، هدفدار و با معنی است. خلقت آنها به حق بوده است. این حق بودن می تواند به این معنی باشد که آنها ماموریت مشخصی در عالم دارند و با کمال صحت و دقت آن را انجام می دهند.
از طرف الله جل جلاله آنها برای کمک به زندگی انسانها مسخر شده اند تا به انسان خدمت کنند:
وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً مِنْهُ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (جاثیه-13)
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَيْنِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ (ابراهیم-33)
و همزمان با پرستش و تسبیح الله جل جلاله مشغول اند. همانطور که در آیة ذیل نیز به این مطلب در مورد پرندگان و دیګر موجودات اشاره شده است:
وَ مَا مِن دَابَّةٍ فىِ الْأَرْضِ وَ لَا طَئرٍِ يَطِيرُ بجَِنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فىِ الْكِتَابِ مِن شىَْءٍ ثُمَّ إِلىَ رَبهِِّمْ يحُْشرَُونَ(38)
در این آیه نه تنها به آن شباهتها اشاره شده بلکه حتی به حشر موجودات نیز اشاره شده است و از آن زاویه هم انسان را با سایر موجودات زنده قابل مقایسه دانسته است.
با این مثال ها روشن شد که هر موجودی در عالم یک کارکرد و فایده برای سایر مخلوقات دارد و فایده و کارکردی نیز برای خودش دارد. که این دو با هم متفاوند گرچه ممکن است با هم ارتباط داشته باشند.
شکل زیر این طبقه بندی اهداف را به خوبی نشان می دهد:
حالا به جزء دوم سوال، یعنی به اینکه هدف انسان در جهان برای سایر موجودات چیست؟
الله جل جلاله خلقت انسان را منحیث یک خبر بزرګ به ملائکه می رساند که هدف از خلقت انسان را برای ملائکه واضیح می سازد:
وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَئكَةِ إِنىِّ جَاعِلٌ فىِ الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَ تجَْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَ يَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَ نحَْنُ نُسَبِّحُ بحَِمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنىِّ أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ(30) وَ عَلَّمَ ءَادَمَ الْأَسمَْاءَ كلَُّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلىَ الْمَلَئكَةِ فَقَالَ أَنبُِونىِ بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ(31) قَالُواْ سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الحَْكِيمُ(32) قَالَ يََادَمُ أَنبِئْهُم بِأَسمَْائهِِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمَْائهِِمْ قَالَ أَ لَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنىِّ أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ(بقره-33)
در آیات کریمه نکات مهم است که مارا میتواند به جواب سوالمان نزدیک کند:
همین که الله جل جلاله در مورد خلقت انسان ملائکه را دخیل می کند نشانه این است که ارتباط خاص بین ملائکه و انسان است. آیات بسیاری در کلام الله این ارتباط را نشان می دهد.
در آیه اول می فهمیم که هدف الله جل جلاله از خلقت بشر یک نوع تقدیس الله جل جلاله است. بخاطریکه ملایکه به الله جل جلاله نفی ضرورت آدم علیه السلام را می ګویند: « وَ نحَْنُ نُسَبِّحُ بحَِمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ» در این آیه میخواهد بګوید که ما به تمام معنی تو را تقدیس و پرستش می کنیم حال یاالله جل جلاله تو چرا موجودی دیګری را خلق می کنی که او طوری است که روزی خواهد از تو نافرمانی کرد و خونریزی ها را بوجود خواهد آورد. اما از زاویه دیګر همین ملائکه می فهمیدند که هدف از خلقت انسان همان بندګی است: وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ (ذاریات-56)
حقیقت بندگی، تسبیح و تقدیس الله جل جلاله است و همه موجودات عالم در حال تسبیح الله جل جلاله هستند. پس آنها به خود حق می دهند که بپرسند: در حالیکه نوع ملائکه با تمام وجود و بدون افساد و خونریزی و بدون هیچ گونه تعللی در حال تسبیح و تقدیس هستند چرا باید موجودی با این همه بیکاری ها آفریده شود، مگر آنها چه خصوصیتی دارد.
اما خداوند می فرماید: « قَالَ إِنىِّ أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ»، ظاهراً این موجود جدید عبادتی دیگر نوع خواهد کرد و نوع این مخلوق و عبادتش با دیگران فرق بود بطوریکه که تا آن زمان ملائکه، چنین عبادتی و چنین موجودی ندیده بودند و علم به آن نداشتند. او چیزی دارد که دیگران ندارند و چیزی ندارد که دیگران دارند.
• این خلقت خالق چی فایده یی به خود انسان دارد؟ و هدف انسان از زندگی در روی زمین برای خود انسان چیست؟
در این مورد کتب و تالیفات و مطالب زیادی وجود دارد و ما در صدد تفصیل این مطلب نیستیم فقط به چند آیة قرآن در این ارتباط بسنده می کنیم:
الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفُورُ (الملک-2)
حال آیة زیر را ببینید:
إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً(30)أُوْلَئكَ لهَُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تجَْرِى مِن تحَْتهِِمُ الْأَنهَْارُ يحَُلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَ يَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَ إِسْتَبرَْقٍ مُّتَّكِِينَ فِيهَا عَلىَ الْأَرَائكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقًا(کهف-31)
پس انسانها موظفند که در این دنیا اعمال صالح انجام می دهند و در عوض خداوند به آنها “نعم الثواب ” و پاداشی شایسته را برایش اعطا می کند.
اما نباید دنیا را به عنوان یک خانه موقت از فکر خود پاک کنند و در این دنیا نیز باید زندګی نیک داشته باشند تا نیک عمل کنند:
وَ ابْتَغِ فِيمَا ءَاتَئكَ اللَّهُ الدَّارَ الاَْخِرَةَ وَ لَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ أَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لَا تَبْغِ الْفَسَادَ فىِ الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يحُِبُّ الْمُفْسِدِينَ(قصص-77)
آنها در دنیا به دنبال زندگی نیک هستند نه تنها در آخرت بلکه در این دنیا هم از نعمت الله جل جلاله استفاده کند. و در آخرت هم از نیکان باشند.
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (بقره-201)
در ضمن می دانند که گرچه باید دنیای آبادی برای بدست آوردن آخرتی آباد داشته باشند اما زندګی دنیوی را صرف وسیله ای می دانند که به بهشتعظیم برسند:
وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذينَ يَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ (انعام32)
ومن الله التوفیق
مؤلف: صدیق مدثر
